Ay Ağaçları

Apollo 14, 31 Ocak 1971 günü Ay yüzeyine üçüncü yolculuğunu gerçekleştirdi. Beş gün sonra Alan Shepard ve Edgar Mitchell Ay’a ayak bastılar. Eski bir Amerikan Orman Servisi çalışanı Stuart Roosa, kişisel kitinde küçük kaplarda paketlenmiş, NASA/USFS ortak projesinin bir parçası olan yüzlerce ağaç tohumunu Ay’a götürmüştü. Dünya’ya döndükten sonra tohumlar Orman Servisi tarafından filizlendirildi. “Ay Ağaçları” olarak bilinen fidanlar, çoğu Amerika Birleşik Devletleri (genellikle 1976’da) olmak üzere birçok dünya ülkesine ekildi. Yazımızda kayıtlı olan ay ağaçlarının yerlerini sizler için derledik.

Proje, Stuart Roosa Apollo 14 görevi için seçildikten sonra başladı. Orman Servisi’nden Stan Krugman projeden sorumluydu ve deney için tohumları seçti. Tohumlar beş farklı tip ağaçtan seçildi:

1. Loblolly Çam (Pinus taeda); Güneydoğu Amerika’ya özgü, Teksas’ın ortasından Florida’ya, kuzeyinden Delaware ve güney New Jersey’e kadar uzanan birkaç çamdan biridir. 
2. Çınar (Platanus occidentialis); Batı çınarı, çınargiller familyasından anavatanı Kuzey Amerika olan bir çınar türü. 30–40 m boyunda uzun ve dolgun gövdeli, yuvarlak tepeli bir ağaçtır. 
3. Redwood (Sequoia sempervirens); “Sahil Sekoyası”, servigiller familyasının Sequoia cinsinden tek bir türle temsil edilen 120 m boy, 7 m çap yapabilen anavatanı Kuzey Amerika olan büyük bir ağaç türü. Her dem yeşil ve dev yapılı ağaçlardır. Oldukça kalın kabukları vardır. Genç sürgünleri önce kırmızı, sonra kahverengidir. 
4. Sweetgum (Liquidambar styraciflua); Doğu Kuzey Amerika ve tropik ılıman bölgeleri ısınmak için Liquidambar cinsinde yaprak döken bir ağaçtır. 
5. Douglas Fir. (Pseudotsuga menziesii); Çam ailesindeki Pinaceae’de dökmeyen bir kozalaklı türdür. Batı Kuzey Amerika’ya özgüdür ve Douglas köknar, Oregon çamı ve Kolomb çamı olarak bilinir. 

Tohumlar sınıflandırılmış daha sonra karşılaştırılmak üzere kontrol tohumları Dünya üzerinde tutulmuştur. Roosa, Şubat 1971’de “Kitty Hawk” komut modülünde Ay’ın yörüngesinde bıraktığı kişisel setinde yaklaşık 400-500 tohum taşıdığı kayıtlara geçmiştir. Tohum tenekeleri dekontaminasyon işlemleri sırasında Dünya’ya döndükten sonra açıldı.

Stan Krugman, tohumlarını Gulfport, Mississippi’deki Güney Orman Servis istasyonuna ve çimlenmeyi denemek için California’daki Placerville’deki batı istasyonuna gönderdi. Şaşırtıcı bir şekilde hemen hemen tüm tohumlar başarıyla çimlenmiştir. Orman Servisi birkaç yıl sonra 420 ila 450 fide yetiştirmeyi başardı. Bunların bir kısmı dünyaya bağlı meslektaşları ile kontrollü olarak ekilmiştir. Bu ağaçlar güney ve batı Amerika türü oldukları için farklı iklime sahip ülkelere ağaç verilmedi.

Stuart Roosa Kimdir ?

Stuart Roosa, 16 Ağustos 1933’te Durango, Colorado’da doğdu. 1950’li yılların başında Orman Servisi’nde çalıştı daha sonra Hava Kuvvetleri’ne katıldı ve bir test pilotu oldu. 1966 astronot sınıfı için seçilen 19 kişiden biriydi ve Apollo 9 için astronot destek ekibinin bir parçasıydı. Apollo 14’ü takip eden Roosa, Apollo’nun 16 ve 17’leri için yedek komuta modülü pilotu oldu. 1976’da birçok ağacının ekildiği zaman Hava Kuvvetlerinde Albay olarak emekli oldu. Stuart Roosa Aralık 1994’te vefat etti. Ay Ağaçları Ay’a ilk ziyaretlerimizin canlı bir anıtı ve Stuart Roosa’ya uygun bir anıt olarak gelişmeye devam ediyor.

Bazı Ay Ağaçlarının yerleri aşağıda listelenmiştir, ancak hepsi için kayıt tutulmayıp ve tüm ağaçların düzenlenmesi ile ilgili herhangi bir sistematik takip yapılmamıştır.

Fort Smith, Arkansas

Fort Smith, Arkansas

Loblolly çam (Pinus taeda),  Alabama, Arkansas, Florida, Georgia, Idaho, Louisiana, Maryland, Tennessee ve D.C eyaletlerine ekilmiştir.

Dillsburg, Pennsylvania

Dillsburg, Pennsylvania

Atchison, Kansas

Atchison, Kansas

Keystone Heights, Florida

Keystone Heights, Florida

Lincoln City, Indiana

Lincoln City, Indiana

Topton, Pennsylvania

Topton, Pennsylvania

Tucson, Arizona

Tucson, Arizona

Çınar (Platanus occidentialis), Alabama, Arizona, Florida, Indiana, Kansas, Maryland, Massachusetts, Mississippi, Missouri, New Jersey, Kuzey Carolina, Ohio, Pennsylvania, Tennessee, Texas, Utah, Virginia, Idaho, Michigan Eyaletlerine ekilmiştir.

Salem, Oregon

Salem, Oregon

Douglas Fir. (Pseudotsuga menziesii); Oregon, Washington, Arizona, New Mexico eyaletlerine ekilmiştir.

Sacramento, California

Sacramento, California

San Dimas, California

Sekoya (Sequoia sempervirens); California eyaletine ve Brazilya’da Rio Grande do Sul’e ekilmiştir.

Sweetgum (Liquidambar styraciflua); Virginia, Indiana eyaletlerine ve Brazilya’da Brasilia’ya ekilmiştir.

İkinci Nesil Ay Ağaçları

Çınar, sekoya, Douglas Fir ve Loblolly çam 1988 ile 2016 yılları arasında yine çoğu Amerika’ya olmak üzere Ay ağacı vakfı tarafından Arabistan, Rusya, İtalya, İsviçre ve Fransa’ya da ekildi.

Enterprise, Alabama

Arlington, Virginia

Arlington, Virginia

Amerika’da; Illinois, Iowa, Kentucky, New York gibi daha önce ekilmeyen eyaletlerin yanında ekilmeyen diğer şehirlere de ekilmiştir.

Lucerne, İsviçre

Tradate, İtalya

İsviçre’deki Lucerne, İtalya’daki Tradate, Fransa’daki  Gretz-Armainvilliers ve Arabistan’daki Riyad şehirlerine ekilmiştir.

Ay Ağacı Koşusu

İlk Ay Ağacı koşusu 3 Haziran 1979’da 180’den fazla koşucu katılımı ile gerçekleşti. Neil Branson prömiyerde ilk sırada yer aldı, George Weinzetl 60 +’nın köşesinde ve 14-18 kategorisinde Nancy Reynolds oldu. 1979’dan sonra, Ay Ağacı Koşusu gelecek 20 yıl boyunca yerel bir gelenek haline geldi. 1979-1990 Ay Ağacı Koşusu’nun ilk on bir yılı, Illinois Valley Ticaret Odası tarafından, 1991-1997’deki etkinliğe sponsor olan Illinois Valley Gönüllü İtfaiyeciler Birliği ve sonuncusu için (1998-1999) etkinliğe sponsor olan Illinois Valley Family Koalisyonu ile desteklendi. Dale O’Keefe, 1979-1981 yılları arasında yarış direktörlüğünü yaptı ve ardından Tom Zulliger ile işi paylaşan Chuck Messenger takip etti. Etkinliğin son yılları Zulliger tarafından düzenlendi. Etkinliğe kaydolan en fazla katılımcı sayısı, 6 Haziran 1981’de 400 kişiden fazla katılım gösterdi. Etkinliğin yaş aralığı 3-81 arası değişen katılımcılar tarafından oluşmuştur. En son yapılan ay koşusu 3 Haziran 2017’de Illinois Valley havaalanında gerçekleştirilmiştir.

Ekilen ağaçların birkaçı okul bahçelerinde olduğu için okullarda ağacın ekildiği yıl dönümlerinde çocuklar tarafından kutlanıyor.

Bu çınar ağacı, Ay’a gidip apollo 14 Ocak 1971’de geri dönen bir tohumdan yetiştirildi. 1976’da kamp koch’a teslim edildi.”Uzun yaşa güzel ay ağacımız.”

Ay Ağaçlarının özel olduğunu düşünüyorum. NASA ve Ormancılık servisi tarafından çalışılmalı. – Gary, 3. sınıf

Umarız ilerde bir gün biz de göndeririz tohumlarımızı uzaya. Biz de ekeriz aziz vatanımızın topraklarına…

Yazan: Fatma Betül Özdemir
Editör: Kemal Cihat Toprakçı

Kaynaklar
1- Highway 199,Oregon California, Moon Tree Run History (http://www.highway199.org/events-page/moon-tree-run/run-history/)
2- 23 April 2019, Dr. David R. Williams, The Moon Trees (https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/lunar/moon_tree.html)

3-Moontree Foundation (http://www.moontreefoundation.org/index.html)

4- Our Moon Tree Drawings (https://web.archive.org/web/20110116031049/http://www.siec.k12.in.us/cannelton/moontree/draw.htm)

5- Where are the Apollo moon Tree now ?(https://www.nationalgeographic.com/science/2019/07/moon-trees-that-traveled-to-space-now-live-on-earth-where-are-they-now/)