Çin Ay Toprağı Örneklerini Chang’e-5 ile Dünya’ya Getirmeyi Başardı!

Chang’e 5 görevi ile, 1976 yılından beri ilk defa Ay örneği toplayıp geri dönüş amaçlanıyordu ve 40 yıldan fazla bir süre sonra ilk defa insanlık, Dünya’ya ay taşları getirdi.

Ay toprağı ve çakılları ile yüklenmiş olan kapsül 16 Aralık tarihinde Moğolistan’ın iç kesimlerine inerek Çin’in tarihi görevini tamamlamış oldu. Bu bağlamda son gerçekleşen Ay görevi, Sovyetler Birliği’nin 1976 yılında gerçekleştirdiği ve 170 gram materyal ile Ay’dan geri dönen Luna 24 göreviydi. Ay yüzeyinde planlanan her şeyin yolunda gitmesi halinde Chang’e 5 görevinin toplaması gereken miktar ise yaklaşık 2 kilogramdı.

Dört modülden oluşan ve 8.200 kg ağırlığında olan Çin’in ilk örnek toplama girişimi Chang’e 5 aracı 23 Kasım’da fırlatıldı ve beş gün sonra Ay yörüngesine ulaştı. Dört modülden ikisi, yani bir iniş aracı ile ona bağlı bir tırmanma aracı, 1 Aralık’ta Ay’ın devasa Oceanus Procellarum (Fırtınalar Okyanusu) bölgesinde bulunan volkanik bir dağ olan Mons Rümker yakınlarında inişini gerçekleştirdi.

Güneş enerjisi kullanan iniş aracı, çevresinde ölçümler yapabilmek için kameralar, yer radarı ve görüntüleme spektrometresi ile donatıldı. Ancak iniş aracının asıl amacı örnek toplamaktı ve sonraki iki günde bu işi yoğun bir şekilde hem yüzeyden hem de yüzeyin 2 metre altından materyal toplayarak gerçekleştirdi.

3 Aralık’ta ise bu Ay materyalleri, tırmanma aracına yüklendi ve bu araç 5 Aralık’ta ay yörüngesinde diğer iki Chang’e 5 modülü  (yörünge aracı ve dönüş kapsülü) ile buluştu. Bu kalkış, görünüşe bakılırsa 3 Aralık’ta çalışmayı bırakan iniş aracına zarar verdi ancak, bu büyük bir kayıp değildi. Çünkü araç, her halükarda 11 Aralık’ta Mons Rümker’e karanlık çöktüğü zaman ölmüş olacaktı.

Chang’e 5 ekibi, 7 Aralık’ta tırmanma aracındaki materyali dönüş kapsülüne aktardıktan sonra aracı yörüngeden çıkartarak Ay’a çarpması için geri gönderdi. 5 gün sonra ise yörünge aracı ile dönüş kapsülü Dünya’ya geri dönüş yolculuğuna başladı ve bu yolculuk 16 Aralık’ta kapsülün Moğolistan’ın iç kesimlerine inmesi ile sonuçlandı.

Chang’e 5, adını Çin mitolojisindeki Ay tanrıçasından alan robotik ay keşif programının günümüze kadarki en son göreviydi. Görev ekiplerinin halen gelen örnekleri incelemelerine ve değerlendirmelerine gerek olmasına rağmen Chang’e 5’in bariz başarısı ile birlikte Çin, Ay’dan Dünya’ya materyal getiren üçüncü ülke oldu. Diğer iki ülke ise Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’dir. Hatta 1969 ve 1972 yılları arasında gerçekleştirilen altı adet Apollo yüzey görevi ile Dünya’ya yaklaşık 383 kilogram Ay taşı ve toprağı taşındı.

Bilim insanlarına göre Chang’e 5’in getirdiği örnekler, Ay’ın tarihi ve evrimi ile ilgili bize yeni bir pencere açacak. Çünkü Mons Rümker bölgesinin 1.2 milyar yıl veya yakın bir zamanda oluştuğu düşünülüyor. Washington Üniversitesi’nde gezegen bilimcisi olarak görev yapan Bradley Jolliff, Apollo tarafından toplanan volkanik taşların 3 milyar yıldan daha yaşlı olduğunu ve örneklerin analizi ile yaşları belirlenen genç çarpma kraterlerinin de 1 milyar yıldan daha genç olduğunu; Bu yüzden de Chang’e 5’in kritik bir boşluğu dolduracağını söyledi.

16 Aralık’ta gerçekleşen geri dönüş, 11 günde gerçekleşen ikinci geri dönüştü. 5 Aralık’ta da Japonya’nın Hayabusa 2 görevinin kapsülü Dünya’ya yakın asteroit kategorisinde olan Ryugu‘dan aldığı değerli örneklerle orta Avustralya’ya indi. Bu tip kozmik teslimatlar devam edecek: Eylül 2023’te NASA’nın OSIRIS-REx aracı yine Dünya’ya yakın asteroit kategorisinde olan Bennu‘dan aldığı örnekler ile geri dönecek.

Çeviren: Burcu Ergül Emecan

Kaynaklar ve Referanslar:

1. Wall, M. (2020, December 16). China’s Chang’e 5 capsule lands on Earth with the 1st new moon samples in 44 years. Retrieved December 18, 2020, from https://www.space.com/china-chang-e-5-moon-samples-capsule-landing