Kütle çekim dalgaları, bugüne kadar yalnızca kara delik ve nötron yıldızı çarpışmalarında tespit edilmişti. Ancak ilk kez, iki beyaz cücenin de bu dalgaları yaydığı tespit edildi.

Harvard &Smithsonian Astrofizik merkezindeki bilim insanları, kısa yörünge periyotları olan, birbirinden bağımsız iki helyum çekirdeğe sahip ve J2322+0509 adını verdikleri bir beyaz cüce çifti keşfettiklerini duyurdular. Bu çiftin diğerlerinden farklı yanı ise, türünün tespit edilen ilk kütle çekimi dalgası (uzay-zaman dalgalanması) kaynağı olması.

CfA (Center of Astrophysics)’da görevli bir astronom ve çalışmanın baş yazarı olan Dr. Warren Brown, teorilere göre evrende daha bir çok bu tarz beyaz cüce çiftleri olduğunu söyledi: “Bu tespit, modeller ve gelecekteki araştırmalar için bir dayanak noktası sağlayacak ve bu sayede biz de bu yıldızları bulabilir ve gerçek sayılarını ortaya çıkarabiliriz.”

Beyaz cüceler; düşük kütleli yıldızların ölümünden arda kalan, büyük oranda helyumdan oluşmuş, yaklaşık Dünya çapındaki yoğun ve ağır yıldız çekirdekleridir.

 

Oklahoma Üniversitesi’nde görev yapan ve araştırmanın ortak yazarı olan Dr. Mükremin Kılıç ise bu yıldız çiftinin 2034 yılında faaliyete geçmesi planlanan LISA (LaserInterferometer Space Antenna) kütle çekim gözlemevinde doğrulama yapmak için kullanılacağını belirtti. Kılıç ayrıca; “çift yıldızların tespit edilip doğrulanmaları önemlidir çünkü LISA’nın faaliyete geçtikten sonra teleskoplarını onlara döndürerek birkaç hafta içerisinde bu yıldızları görebileceğini biliyoruz diye ekledi. “ Bugün elimizde bildiğimiz az sayıda LISA kaynağı bulunmakta ve bu yeni çift yıldız sınıflandırma prototipinin bulunması bizi hiç kimsenin tahmin edemeyeceği bir yerin ilerisine götürecek.”

Başlangıçta bilim insanları, j2322+0509 sisteminin araştırmak için zorlu olduğunu fark ettiler ve gelecekteki bilimsel sonuçları birden fazla yolla şekillendirecek olan bu yıldız sistemi hakkında kritik bilgileri toplamaya başladılar. Optik ışık eğrisi bir sonuç vermedi çünkü bu çiftin bir ışık eğrisi yoktu. Ayrıca fotometrik sinyaller de sistemin bir fotometrik sinyali olmadığı için işe yaramadı. Ancak spektroskopik çalışmalar, bilimsel olarak önemli ve belirlenmesi zor bu çift yıldız sisteminin hikayesini şekillendirerek sistemin yörüngesel hareketlerini ortaya çıkardı.

Bu çift yıldız sistemi gibi tespit edilmesi zor olan sistemlerin aslında kütle çekim dalgalarının en güçlü kaynakları olabileceğini de buldular. Bu yıldız çiftinin tespit edilmesi zordu çünkü sistem, kenarda duruyor gibi değil de hedef tahtasının tam ortasında bulunan nokta gibi bizim yüzümüze doğru yönelmişti. Dikkat çekici olarak bu çiftin kütle çekim dalgaları, bu yönde örten çift gibi kenarda durmasına göre 2.5 kat daha kuvvetlidir.

Bu yıldız çifti, bilim insanları için başka bir sürprizi de barındırıyordu. Sistemin yörüngesel periyodu 1201 saniye yani 20 dakika sürüyor ki bu da sistemi tespit edebildiğimiz üçüncü en kısa yörüngesel periyodu olan yıldız çifti yapıyor. Ve bu çift yıldızın yörüngesi aslında bozuluyor çünkü yayılan bu kütle çekim dalgaları yıldızların enerji kaybetmesine sebep oluyor. 6 veya 7 milyon yıl içerisinde bu iki yıldız birleşerek tek ve daha büyük kütleli bir beyaz cüce oluşturacak.

Çeviri: Burcu Ergül Emecan

Kapak Fotoğrafı: Doğrulanan ilk kütle çekim dalgası yayan helyum çekirdekli beyaz cüce çiftinin bir sanatçı tarafından tasviri. (Telif: M. Weiss)
https://www.cfa.harvard.edu/news/2020-07