Aranızda mutlaka “la keşke bi teleskobum olsa da şu gökyüzünü bi didiklesem” diyip de 2 saniye sonra unutanlar vardır.. Bu insanların şanslı olanları, bu ilgilerini ilerletip bu işi ciddi ciddi düşünebilir. Evet, o sensin. Sana yazıyorum… Öncelikle, “Teleskop almanız gerekiyor mu?” yazısını okumuş olduğunuzu düşünüyoruz. Okumadıysanız da, bir ara okuyun. 

Tüm trivia kültürünü yerle bir ederek, yazı sonuna değil ortasına bir trivia yerleştirmek istiyorum:

Teleskop alan her 100 kişinin 98’inin, 2. günün ardından: “Üff bi b.k bulamıyorum, ne yapıcam şimdi, kraterdir Ay’dır nereye kadar.. 2000 lira verdik lan yandı para” Dediğini biliyor muydunuz?

Geri kalan 2 kişiden 1’i de, teleskobunu bile kuramadan ertesi gün iade ediyor zaten.

Dahası var, lütfen ama lütfen, 10-12 yaş ve daha altı çocuklarınıza teleskop almayın! Çünkü bu çocukların %90’ından fazlası “ne kadar zeki ve meraklı” olduğunu düşünürseniz düşünün, teleskop kullanamazlar! En geç 2 hafta içinde kenara atarlar veya sadece arkadaşları eve geldiğinde kullanıyormuş gibi yapıp hava atmaya çalışırlar.

Haaa benim çocuğum %90’lık değil, %10’luk dilimdedir diye düşünüyorsanız, aşağıdaki yazının devamını okuyun lütfen….

Hatayı nerde yapıyor bu insanlar?

Gökyüzünü izlemeye başlamak için en ideal cihazı atlayıp, direkt yıldızlar dünyasına dalma dürtüsü yüzünden… Kısaca… Bunu yapmayın… Gökyüzünde neyi nerede bulacağınızı öğrenmeden allahın adını veriyorum bak gidip de teleskop almayın..

Herşeyin başı dürbün.

durbun-gokyuzu-gozlemi-5784

Neden dürbün?

1- İlerde teleskop aldığınız zaman dürbünü çöpe atmayacaksınız, bu bir. Gözleme devam ettiğiniz sürece dürbün kullanmaya devam edeceksiniz. Bana güvenin.
2- Hobiye yeni başladığınız için gökyüzünde neyin nerde olduğu hakkında zaten hiçbir fikriniz yok. Dürbün aradığınız şeylerin nerede olduğunu bulmanızı sağlayacak. Teleskopla gökyüzüne bakmak iğne deliğinden bakmak gibi birşey, aradığınız her neyse bulamazsınız. İlla ki dürbün alacaksınız, hatta teleskobunuz varken bile arayıp da bulamadığınız şeyleri önce dürbünle bulmanız gereken anlar olacak.
3- Dürbün ufaktır, portatiftir, araba gözüne bile girer. İyi birşey alırsanız, konu komşuya giderken götürüp hava atabilirsiniz. Teleskobunuzu yanınıza alamayacağınız özel günlerinizde dürbünün tadını çıkarabileceksiniz.
4- Dürbün bile kullanamayacak kadar beceriksizseniz, teleskoba ekstra para harcamanıza lüzum kalmayacak, paranız cebinizde kalacak.
5- Dürbün karizmatik bişey.

Peki hangi dürbün?

Lütfen gidip de sıradan bir dürbün almayın. Bir kere zoomlu dürbünlerden koşarak uzaklaşın. Bakacağınız cisim üzerinde farklı büyütmeler yapabilmenin cazibesine kapılmayın. Zoomlu dürbünlerde lens sayısı fazladır; görüntünün içine ederler, gece sönük cisimleri görmek için iyi değildir. Antiloba, aslana, kaplana filan bakmayacaksanız geçin bunları. İkincisi “cebinizde para varsa”, kaliteli bişey alın. Gidip de 30 liraya dürbün almaya kalkmayın.

durbunastronomi

Gözlemde en önemli şey açıklıktır (Birincil, ana mercek/ayna çapı, yani aperture. İleride kan kusturucam hepinize aperture diye diye). Bu yüzden dürbünde de olabildiği kadar açıklık olması en iyisidir (sebeplerine ilerde değineceğim). Peki nasıl alıcaz, nasıl anlıyoruz?

Her dürbünün üzerinde iki rakam bulunur: 7×35, 9×50, 20×80… gibi. Bu rakamlardan ilki kaç kat büyüttüğü, ikincisi de bahsettiğimiz açıklığıdır. Az önce uydurduğum evrensel ölçütlere göre ideal açıklık “50”dir. 50’den fazla olanlar daha iyi olmasına rağmen, araştırırsanız göreceğiniz gibi bunlar dana kadardır. Eğer Zangief’i tek elinizle dövemiyorsanız, bunla sabit bir görüntü elde edemezsiniz elleriniz titreyeceğinden.

Zaten genellikle açıklık büyüdükçe exit pupil’i korumak için (şimdilik o ne demek bilmesen de olur) büyütmeyi artırıyor adamlar. Büyütme artınca titreme daha da artar, kanser olursunuz söyliyim. 35 mm ise çok düşük. Hemen gidin bi 50 mm’lik bir dürbün alın. Büyütmesi size kalmış 7-10 kat arası büyütme iyidir, kafanıza göre seçin. 12 filan yapmayın ama! Unutmayın gözleme yeni başlıyorsunuz, büyütmeyi artırırsanız görebileceğiniz alan daralır, aradığınız şeyi bulamazsınız.

Markasına dikkat edin, abidik gubidik markalardan almayın. “Nikon, Meade, Bresser, Olympus” falan şahanedir mesela. Garibansanız, bari “Konus” marka alın, Türkiye’de bolca var bu markadan da. Çok kaliteli değil ama işinizi görür ve ucuzdur. Ona bile para veremiyorsanız, bulaşmayın zaten teleskop işine.

Şimdi aldınız dürbünü, incelediniz gökyüzünü, tabi öyle mal mal bakmadınız. Önceden bikaç kitap alıp bişeyler öğrendiniz (gökyüzünü tanıyalım diye çocuk kitabı görünüşünde bi kitap var mesela baya iyidir), yada internette turladınız, Kozmik Anafor okudunuz, görebileceğiniz şeyleri çözdünüz buldunuz vs vs… Tamam diyorsunuz, ben bu işe sarıyorum arkadaş! Artık teleskop alma zamanı geldi!

Orada başlığımız anlam kazanmaya başlıyor ve giriyoruz Alice’in harikalar dünyasına.

Teleskop alımı yaparken bilinmesi gereken en önemli şeyler;

1- Elinizdeki para: 150 liraya da teleskop bulabilirsiniz, 200 milyara da bir ritchey chretien teleskop sipariş edip g.t…. neyssee (alanı kıskanıyorum). Sakın öyle x liraya kelepir bişey bulalım diye düşünmeyin. Teleskoplarda what you pay is what you get (Ne kadar ekmek, o kadar köfte) kuralı hakimdir. O yüzden bir teleskoba ayırabileceğiniz en yüksek bedeli belirleyin ve yaklaşık o paraya bi teleskop alın.

Çıkıp da mesela 500-800 lira arasında güzel bir teleskop arıyorum demeyin. O para aralığındaki tüm güzel teleskoplar 800 lira çünkü. Bütçeniz 2 binse, tüm güzel teleskoplar 2 bin. Daha ucuz ama daha iyi teleskop mümkün değil, şansınızı zorlamayın.

2- Uyduruk şeylerden kaçın: Aranızda bir gün teleskop alacak olanların %90’ı, gidip 200-250 liraya biz astronomi dehaları arasında “oyuncak” diye tabir edilen teleskoplardan alacak. O yüzden bunu iki numaraya koyuyorum bak. “bu teleskopla 9353539 kat büyütebilirsiniz” yazısı ile satılan bu teleskoplar kara veba gibi yahu, her yerdeler. Tüm teleskop pazarını bu iğrenç modellerin doldurduğuna inanamıyorum! Bu teleskopla 500 kat büyütürsünüz, 800 kat büyütürsünüz diyenleri Türk bilimadamlarına emanet ediniz, onlar gereken cezayı verirler.

İstersen 100 milyarlık teleskop al, herhangi objeyi 300 kattan daha fazla net şekilde bazı özel geceler hariç kolay kolay büyütemezsin. Aksini iddia edenlere itibar etmeyin, çünkü sizi dolandırmaya çalışıyorlar. Zira teleskopta en önemli şey ne kadar büyüttüğünüz değil, ne kadar ışık toplayabildiğinizdir (açıklık). Bu da bizi doğrudan 3’e götürüyor.

3- açıklık: En süper şeydir (mercekli teleskoplarda bu azıcık istisna oluyor ama ona sonra değineceğiniz, bu ufak bi istisna zaten). Aperture olarak bilinen açıklık, teleskobunuzdaki merceğin ya da aynanın genişliğini ifade eder. Ne kadar büyükse, o kadar çok şey görürsünüz. Tabii bu en önemli dediysek, tek önemli şey değil. Paranızı en büyük teleskoba filan vermeden önce bu yazı dizisini bitirmeme izin vereceksin (Kendini hobiye bir kaptırınca dünya para harcayacaksın zaten. Aile düzenin bozulacak, borca gireceksin, daha büyük açıklığı olan teleskop alayım, daha fazla şey göreyim derken evi satacaksın, haciz yiyecek, mapusa düşeceksin, sıkıyorsa okuma).

Teleskop

4- Dünya yüzeyinde tamamen farklı amaçlara hitap eden envai çeşit teleskop var (ve bi sonraki yazımız onun üzerine): Gökyüzünde ne görmek istediğini ve beklentilerini belirlemeden kimse sana iyi bir teleskop öneremez. Bol bol fotoğraf çekeceğim deyip de bir dobson alırsan, ya da galaksileri izlicem deyip de mercekli teleskop alırsan, sonra bol bol küfredersin zaten.

Önce amacını belirle!

Ne istiyorsun; fotoğraf mı çekeceksin, gezegenlere mi odaklanacaksın, nebula galaksi görmek mi istiyosun? Bi saat aramak istemiyorum bilgisayarlı olsun beni uğraştırmasın mı diyosun, oraya buraya taşıyayım, portatif olsun mu istiyosun, karıyı kızı dikizlemeyi amaçlayan ahlaksız bir röntgenci misin, yoksa ruhunu bilime mi teslim ediyosun? Nedir olayın onu seçeceksin önce.

Evet yazı dizimize aradığınız şeyleri vaadeden türlerini tespit ederek devam edeceğiz. Aşağıdaki linklerden diğer iki bölümüne ulaşabilirsiniz:

2) Mercekli Teleskoplar
3) Aynalı Teleskoplar

Bu yazı, dashing isimli yazar tarafından ilk olarak ekşi sözlük’e entry olarak girilmiş, yıllar sonra izni alınıp düzenlenerek buraya aktarılmıştır. 


teleskoplar-2254-2-meade

Amacınıza en uygun ve en kaliteli teleskop ya da dürbünü, en uygun fiyata sadece Gökbilim Dükkanı‘nda bulabilir, satın alma ve kullanım sürecinde her zaman bize danışabilirsiniz