Yeni Başlayanlar İçin Teleskop 2: Mercekli Teleskoplar

Yeni başlayan biri: Abi benim uzaydan anladığım tek şey Ay.. Şöyle Ay’ı yakından göreyim, rakı içerken maksimum verimi alayım bana yeter. Gezegendir galaksidir beni bu işlere bulaştırma, ben ekmeğime bakarım…

Eğer bu adama bir sempati besliyorsanız, gidin en ucuz teleskobu alın. Çünkü Ay dediğimiz şey, nerden baksanız deve kadar bişey. Ona en ucuz teleskoptan da baksan göreceğin şey seni hoplatacak (yine de 600 kat büyütürsünüz diyenleri almayın, bu çakallığı yapanlar berbat kalitede mercek koyuyorlar Ay’ı bile çamur gibi görürsünüz benden söylemesi). Bu arada, yazımızın birinci bölümünü okuduğunuzu farzediyoruz. Okumadıysanız, önce onu okuyun.

Ben bu adamı gözlemciden saymadığım için, konuya onu ayrı bir yere koyarak başladım. Daha ciddi gözlemciler için teleskop türlerimiz başlıca 3’e ayrılıyor:

1- Mercekli teleskop (refraktör)
2- Aynalı teleskop (reflektör)
3- Ortaya karışık..

Not: Bir karışıklığı önlemek için Britanya’nın köpeği olacağım. Şimdi bu teleskoplara takılan “eyepiece” diye bi halt var, ileride değineceğiz bol bol. Türkçe’ye mercek diye çevirmiş deyyuslar (oküler de var ama ısınamıyorum). Mercekli teleskobun asıl parçasına da mercek deniyor, kafa karışıklığı olmasın diye teknik isimleriyle hitap edeceğim hep. bundan sonra mercekli teleskop yok; refraktör var. Aynalı teleskop yok, reflektör var, ona göre. Hem alışın, yabancı sitelerden bilgi edinirken alışmış olursunuz, İngilizce iyidir..

1- Refraktör
Bu teleskoplar tüm Hollywood filmlerindeki sempatik babanın sempatik kızına aldığı teleskop oluyor. Teleskop dendiğinde akla ilk gelen, bu ince uzun üç ayak üzerinde duran şey bir refraktör. Şöyle bişey işte:

Buna mercekli denmesinin sebebi, teleskobun sonunda bir mercek olması. Oraya ışık geliyor ve arkaya, yani gözünüze iletiliyor. Gözlükle bir yerde benzer bi yanı var, teknik detaylarından çok anlamam, sizi de alakadar etmiyor, yeni başlıyorsunuz.

Şimdi bu teleskopların en iyi yanlarını sayalım:

1- Bunun merceği oynamaz, kaymaz. İkide bir düzeltmeniz gerekmez. Tüp kapalı olduğu için esasında bakım nedir bilmez. Tembeller için idealdir.

2- Merceği hiç oynamadığı ve uzmanlar tarafından mükemmel bir şekilde ayarlandığından acayip kaliteli görüntü verir. Genelde aynalılardan farkı olmasa da, aynalı teleskoplarda aynayı siz düzeltirsiniz ve bunu mükemmel yapmanız pek mümkün olmayacağı için refraktörlerdeki görüntüyü elde edemezsiniz. Refraktörler keskinlik ve netlikte olağanüstüdür (iyi olanları elbette).

3- Bi üsttekiyle bağlantılı olarak, tüp kapalı olduğu için dışardaki hava akımlarından pek etkilenmez. Bu da görüntüyü şukela yapar. Yani kısacası yine bi üstteki sonuç. Vurgu yapıyorum gibi düşünün.

4- Yine bi üsttekine bağlıyoruz; görüntüyü yansıtacak ikincil aynalar olmadığı için gelen ışık engellenmez. Bu da görüntüyü yine daha güzel yapar (3 oldu).

5- Görüntü yansıtılmaz (bi üstte anlatıldığı gibi), direkt mercekten geçer gözünüze gelir görüntü. Bu yüzden ters görüntü olmaz. Komşu kızını izlemek istiyorsanız refraktör alacaksınız, mecbursunuz. Başka teleskoplar kızları erkek gibi gösteriyor, hoş olmuyor.

Hemen ağzınızın suyu akmasın! Refraktörlerin avantajları olağanüstü olduğu kadar, kusurları da fantastiktir.

Bi kere bu teleskoplarda aperture fazla olsun diye merceği büyük alamazsınız. 4″ (inç) üzerine çıkarsanız evinizi barkınızı satmak zorundasınız direkt (genelde inç olarak geçiyor, alışın diye metrik yapmıyorum). En fazla 3″-4″ ile idare etmeye mahkumsunuz. Zaten böyle bi teleskopta aperture’u artırmak demek tüpün boyunu uzatmak demektir. Ne bileyim, kendiniz delirip 6″ filan yaparsanız, belediyenin su boruları gibi bişey elde edersiniz. Aperture fazla olmadığı için nebuladır, galaksidir unutun.

Bu refraktör denen nanelerle gözlem yapacaksanız, Ay ve gezegenleri düşüneceksiniz. Çünkü bunlar zaten çok parlak. Özellikle de Ay, Merkür (görülecek pek bişeyi yok gerçi), Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn izleyecekseniz refraktör alabilirsiniz (Uranüs, Neptün çok sönük, aynalıya yönelmeniz lazım, gezegen dediysek hepsi demedik. Pluton’u ise sadece ben görebilirim). Derin uzay cisimlerini (bundan sonra nebula galaksi demiyorum, hepsine derin uzay cisimleri deniyor [deep space objects]) görecekseniz mecburen 2 numaraya atlayacaksınız.

Refraktörde bir kusur daha var: Görüntü mercek “içinden” geçtiği için renkler farklı kırılıyor, gözünüze adam gibi gelemiyorlar. Özellikle parlak objelere baktığınızda renk kusurları görebiliyorsunuz (teknik adı: chromatic aberration). Mesela Ay’ın kenarları yeşil, sarı yada başka bir renk görünüyor vs vs. Uzun vadede sinirden kanser edebilir, bazılarını bu hiç rahatsız etmese de. Kişinin gözüne kalmış. Ek merceklerle biraz olsun düzeltilebiliyor ve bu refraktörlere “achromat” deniyor. Hala anlamadıysanız örnek vereyim kendiniz görün, teleskobu Ay’a yönelttiğinizde şöyle görüyorsunuz:

Bu sorunu düzeltebilen daha iyi mercekler de var, bunlar ise apochromatic. Renk hatasını ortadan kaldırır fakat bu size pahalıya malolur. Sözün özü, pis iştir refraktörlerle uğraşmak. En ucuz aynalı teleskopta bile olmayan renk hatasını ortadan kaldırmak için en az 4-5 bin filan harcamanız lazım.

Tabi refraktörseverler gücenmesin. Refraktör hakkaten çok iyi bir teleskoptur, özellikle fotoğraf çekiyorsanız kaliteli bir refraktörünüz olması size dünyaları sunar. Neyse, aşağıdaki linkten ulaşacağınız bir sonraki yazıda, aynalı teleskopları ele alacağız, bizi izleyin 😉

3) Aynalı Teleskoplar

Amacınıza en uygun ve en kaliteli teleskop ya da dürbünü, en uygun fiyata sadece Gökbilim Dükkanı‘nda bulabilir, satın alma ve kullanım sürecinde her zaman bize danışabilirsiniz
GÖKBİLİM DÜKKANI’NA GİT

 Bu yazı, dashing isimli yazar tarafından ilk olarak ekşi sözlük’e entry olarak girilmiş, yıllar sonra buraya aktarılmıştır.